...Олон мянган асрамжийн төвөөс

Ганц л хаяг намайг авах юм даа

Зүүдэнд ирдэг сайхан ээж минь

Зуны цагтаа хаягаас аваач дээ... гэж Нийслэлийн цагдаагийн газрын Хүүхэд хамгаалал, хаяг тогтоох төвийн хүүхдүүд дуулах аж. Тэд гэрийнхнийгээ ирээд авах болов уу гэж харна. Зарим нь “ирэхгүй дээ ирэхгүй. Биднийг хаясан” гэж ярих нь ч бий. Ингээд тус төвд олон удаа ирсэн, өөрийгөө Хавираа гэх 15 настай хүүтэй ярилцлаа.

-Ам бүл хэдүүлээ вэ?

-Манайх ам бүл долуулаа. Гурван ах, хоёр эгч, ээжтэйгээ амьдардаг.  Би айлын бага.

-Гэрийнхэн нь юу хийдэг вэ?

-Гэрт очоогүй удсан болохоор сайн мэдэхгүй б...

Утас дугарлаа. “Хурдан гэртээ ир. Ажлаа хийхгүй хотод юу хийгээд байгаа юм” гэж утсаар ярих гурван настай охиныхоо дууг сонсоод нулимс унагав. Гэсэн ч хоолойгоо засан байж “Удахгүй очно оо” гээд утсаа салгалаа. Тэрбээр хөхний хорт хавдраар өвчилсөн учраас эмчлүүлэхээр ирсэн нь энэ. Харин түүний охин жаахан болохоор учир мэдэхгүй. Эмэгтэй ийм маягаар охинтойгоо утсаар ярьсаар бараг жил орчим болжээ. Өдөр бүр ярихдаа “Ээж нь удахгүй очно” гэхээс өөр зүйл хэлж чадахгүй байгаадаа өөрийгөө буруутгана. А.Дашханд одоо 28 настай. Гэвч ажиллаж, хөдөлмөрлөх залуу насандаа хорт хавдраас болоод ор сахихаа...

...Хогийн цэг рүү машинууд хог хаяхаар явна. Харин зарим хүмүүс идэх хоолоо олохоор алхана. Өмхийрч, ялзарсан үнэр дунд ганц үмх махны төлөө хог түүнэ. Голын хүйтэн жаварт хацраа хайруулан түүнэ. Нус, нулимс нь гоожсон багачууд ээж, аав, ахыгаа даган хог ухна. “Ээжээ
энэ болох уу” гэж бээрсэн гараараа лаазыг авна. Тэд ийм тавиландаа эвлэрчихсэн. Өглөө ирэх

хогийн машиныг хүлээхдээ өдөр болгон ухдаг хогоо дахин ухна. “Бидэнд хэрэг болчих зүйл гарах болов уу” гэж дахин дахин малтана. Цэцэрлэг, сургуулийн насны 40 гаруй хүүхдүүд тэнд өдрийг өнгөрөөнө. Тэдний нүд мөнгө болох хоёрдогч түүх...

                     НБХГ-ын байгаль хамгаалагч Я.Бямбаатай ярилцлаа.

-Та таван хүүхдийг гэртээ байлгаж, хүмүүжүүлжээ. Гэр оронгүй хүүхдийг авчираад ажилд сургахад хэцүү байх даа?
-Мэдээж. Чөлөөтэй тэнэмэл амьдралаар яваад сурчихсан, баригдмал орчинд дасаагүй, тийм амьдралыг мэдэх ч үгүй учраас бэрхшээл гарна. Ядаж л гэртээ тогтож өгөхгүй, уйдна, зан ааш нь хувирна. Тэгэх бүрт өөрийнх нь эцэг эх шиг хандахыг хичээж, ярилцана даа. Шинэ ирсэн хүүхэд орчиндоо шууд дасахгүй.
-Ер нь тийм хүүхдүүдээс ямар зан чанар илэрдэг вэ?
-Тэд амьдралын мөн чанарыг мэдэхгүй, хүнийг хайрлах сэтгэлгээгүй болчи...

Хайраа би ууж байна
Уйлж байна
Өвдөлтөөс биш
Чамайг санаад
Уйлж байна
Хайраа би үхэж байна
Өвчнөөс биш чамайг санаад...
Чамдаа үүрд хайртай
Тэнд очсон хойноо ч
Хайртай хэвээрээ
Чамдаа хайртай /Кунболат/

                                                                                                                                                                 

I know the only truth! The others – cast aside!
There’s no need for the men of Earth to fight with others! 
Look, there’s the evening soon and soon it’ll be the night.
What you about, colonels, poets, lovers?

Now wind is near the soil and dew lay on the grass,
The starry blizzard soon will freeze into the heaven,
And soon under the earth will sleep each one of us –
By whom a sleep on it to others hadn’t been given
        ...